प्रेम

दुपारचे 2 वाजले होते, आमच्या हिने डबा दिला नव्हता म्ह्णुन घरी जेवायला जात होतो. इतक्यात फ़ोन वाजला, पलिकडुन आवाज आला ‘सर कुठं आहात? स्वामिजींनी अर्जंट बोलावलयं.’ मी तशीच गाडी वळवली. हॉस्पिटल च्या आयुर्वेदिक विभागामध्ये स्वामिजी बसले होते. तिथं न्युरोसर्जन आणी मठातील काही कार्यकर्ते बसले होते. तिथं पहील्यांदा त्या दोघांची आणी माझी भेट झाली. त्याला आधी बघितलं होतं खुपदा, अधुनमधुन मला स्माईल द्यायचा. तिला म्ह्णजे तिच्या बायकोला पहिल्यांदा बघतं होतो. दोघही तिशी पस्तिशीतली होती. स्वामींजींची ती मानसकन्या, आजारी होती आणी तिला तपासण्यासाठी मला बोलवलं होतं. 8-9 वर्षापुर्वी तिला स्तनाचा कॅन्सर झाला होता. रितसर तो कापण्यात आला केमो/रेडीयशन चा मारा करण्यात आला. 2-3 वर्षे बरी गेली नंतर उरलेल्या स्तनाने नंबर लावला. त्यालाही छाट्ण्यात आलं, पुन्हा एकदा केमो/रेडीयशन, पुढ़ं तो मेन्दुत पसरला, तिच्या दोन्ही पायांच्या आणी एका हाताच्या धमण्या कॅन्सरमुळे चोक झाल्या होत्या. त्या साठी सुद्धा सगळ्या आधुनिक उपचारपद्धती घेऊन झाल्या होत्या. आता फ़क्त वेदनामुक्त जगता यावं यासाठी औषधे होती. (अश्या दुखण्यात ती सुद्धा कमी पडतात) तिचं डोकं दुखत होतं, त्ती विव्ह्वळत होती. मी तपासलं, तिचा डावा डोळा बंद होता, सुजला होता, संपुर्ण अंगावर सुज होती, चेहरा काळवंडला होता. तो तिच्या डोक्यावर हात फ़िरवत तिला शांत करायचा प्रयत्न करत होता. नुकताच तिचा MRI Scan झाला होता त्यात मेंदुमधल्या गाठी(Brain Metstatic lesions) काही वाढलेल्या दिसत नव्ह्त्या, न्युरोसर्जन म्हणाला “अरे यार ब्रेन मे कुछ नही लगता”. “हा सर उसको left Maxillary sinusitis और left retro-orbiltal cellulitis है” (नाकाच्या बाजुला हवेच्या पोकळी असतात, त्या पोकळ्यांमध्ये आणी डोळ्यांच्या खोबणीमध्ये जंतूसंसर्ग झाला होता, सायनस चा त्रास आहे असं काही जण म्हणत असतात त्यातला गंभीर प्रकार) मी बोलत होतो “उसको हाय डोस मे स्टेरोइड चल रहा है तो इन्फ़ेक्शन के चान्सेस भी रेहते है”. “हा यार सही है पर इसका स्टेरोइड बंद नही कर सकते वरना ब्रेन मेट्स के बजेसे उसको बहुत पेन होगा और कोई रास्ता नही है”. “सही है सर, उसको हाय डोस ॲटीबायोटीक्स देना पडेगा, ENT और Opthalmologist को भी involve करना होगा” मी. “सर सगळं करुया आपण” तो मध्येच बोलला. स्वामिजींनी पण नजरेने संमती दाखवली आणी त्याला म्हणाले “हे बघ जे काही करायचे ते इथंच करायचं, परत मुंबईला जायचं नाही, आधीच आपण भरपुर प्रयत्न केले आहेत. काय?” त्याने मान डोलावली. स्वामीजी माझ्याकडे बघुन म्हणाले “डॉक्टssर; तुम्हाला जे योग्य वाटते ते करा”.

ती रितसर ॲडमीट झाली, महागडी ॲटीबायोटीक्स आणी तिच्या बाकीच्या प्रोब्लेमसाठी बरीच जुनी नवी औषधे सुरु झाली. ENT surgeon नी बघीतले तिच्या सायनस ची एन्डोस्कोपी झाली. रिपोर्ट्स आले तिच्या सायनस मध्ये Mucormycosis नावाच्या बुरशीचा संसर्ग झाला होता. खुप चिवट आणी जिवघेण संसर्ग असतो हा. त्या साठी एक इन्जेक्शन असते ते महाग आणी रिस्की दोन्ही आहे. मी त्याला समजुन सांगितलं जर आपण इन्जेक्शन नाही दिलं तर त्या बुरशीचा संसर्ग वाढणार आणी 100% डेथ होणार. जर आपण औषधं दिलं तर एक म्हणजे तिच्या किडन्या खराब होऊन लघवी बंद होऊ शकते आणी डायलेसिस लागु शकते पण हे तिच्या बाबतीत होईल कि नाही या बद्दल काही सांगु शकत नाही. दुसरं म्हणजे एक इन्जेक्शन हे 3-4 हजार रुपयांना येते आणी दिवसाला आपल्याला 2-3 डोस द्यायचे आहेत तेही 2-3 आठवडे, म्हणजे दिवसाचा फ़क्त एका औषधाचा खर्च अंदाजे 10-12 ह्जार होणार आणी टोटल 2-2.5 लाख रुपयाचं फ़क्त एक औषध होणार, बाकीची औषधे, हॉस्पीटलचा खर्च, जर काही कॉम्पलिकेशन्स आले तर वेगळा खर्च होणार. एवढं सगळं करुन तिची वाचायची शक्यता 50-60% आणी तिच्या डाव्या डोळ्याची दृष्टी 100% जाणार.

त्याने 2 मिनिट पॉझ घेतला, मग हसला (तो चेहरा हसत होता पण डोळे रडत होते, मोठ्या प्रयत्नांनी त्याने डोळ्यातले पाणी आटवले आणी मला कर्टसी दाखवायला हसला) म्हणाला “सर आपण प्रयत्न करुयात पण एकदा मुंबईल्या डॉक्टरांशी आणी स्वामिजींशी एकदा बोलु का?”; मी “हो चालेल”.

मुंबईतल्या डॉक्टरची आणी माझी चर्चा झाली, स्वामिजींनी पण परवानगी दिली आणी ट्रिटमेंट सुरू झाली, 1 महिना ती ॲडमीट होती, कशीबशी त्या बुरशीविरुद्धची लढ़ाई ती जिंकली होती. अजुन पुढं लढ़ाया बाकी होत्या, त्याची कल्पना मला होती पण त्याचा डिसचार्ज दिवशीचा चेहरा बघितला आणि काही बोललो नाही. उगाच त्याच्या आनंदावर विरजण नको. “डॉक्टर, हिला पुढ़ं बरीच ट्रिटमेंट लागणार आहे हे माहितिये, तिला आता थोडी आयुर्वेदिक ट्रिट्मेंट करावी म्ह्णतोय तर तुमच्या ट्रिट्मेंट बरोबर ती चालु करु का?” मी “काही हरकत नाही फ़क्त आयुर्वेदिक डॉक्टरांना आपली सगळी औषधं दाखवा”. पुढ़ं ती आयुर्वेदिक विभागात होती.

पुढ़चे काही महीने ती तिथं होती. तो तिला रोज व्हीलचेयर वर फ़िरवायचा, कोवळ्या ऊन्हात बसवायचा, तिला रोज घास भरवायचा, अंघोळ घालायचा, तिचे शौचाचे कपडे बदलायचा, औषधं खायला घालायचा. अधुन मधुन मला बोलवायचा मी तिला तपासत असे औषधे देत असे, ति त्याच्यावर सगळ्या गोष्टींचा राग काढायची, डोकंदुखी वाढ़ली कि त्याला ओरडायची. तो मात्र हसत हसत तिची सेवा करायचा. खुप जास्त झालं कि लगेच मला बोलवायचा, मी काही सांगीतलं कि आतुन घाबरायचा पण मलाच म्हणायचा “होईल सर व्यवस्थीत”. मी काहीच न बोलता ट्रिट्मेंट द्यायचो.

हॉस्पिटलच्या लोकांकडुन त्याची माहिती मिळाली. ति त्याच्या मामाची मुलगी, त्यांच प्रेम जमलं, तिला तरुण वयातच स्तनाचा कॅंसर झाला, ट्रिट्मेंट झाली. त्या नंतर त्यांचं लग्न झालं. तिच्या आजाराबद्द्ल माहीत असुन त्याने लग्न केलं तेही घरच्यांचा विरोध पत्करुन. त्याला पुण्यात चांगली नोकरी होती, काही महीने त्यांचा सुखी संसार होता. नंतर दुसरा स्तन पण बिघडला, त्याने जिवाचं रान करुन ट्रिट्मेट केली, आता मात्र आजार पसरला होता. शेवटच्या स्टेजला होता. पण तो थकला न्हवता, लढत होता.

7-8 महिने गेले असतील, त्याचा मला फ़ोन आला “सर जरा येता का तिला त्रास होतोय”. मी बघीतलं, तिच्या फ़ुफ़ुसांना जंतुसंसर्ग झालेला, रोगप्रतिकारक शक्तिची आधीच वाट लागलेली, झालं परत ॲडमीट, व्हेन्टीलेटर, महागडी औषधं आणी लढ़ाई. आता मात्र तो खचलेला. त्याच्या एका नातेवाईकाला मी विचारलं “तो इतक्या पैशाची व्यवस्था कशी करतो? कारण गेले काही महीने हा इथंच आहे, दुसरं काही काम पण नाही करत”. “सर त्याच्या कंपनी ने त्याला पगारी सुट्टी दिलीये, त्याचं खुप चांगलं काम आहे म्हणुन, आणी तो कंपनी च्या प्रोजेक्टचं काम तो इथुनचं करायचा”. 3-4 दिवस गेले आता तिचं ब्लड प्रेशर कमी झालं होतं कितिही औषधे दिली तरी सुधारत नव्हतं, हळुहळु तिचा ऑक्सीजन पण कमी येत होता तेही व्हेंटीलेटरवर. मी त्याला म्ह्टलं आता आपण थांबुयात काही फ़ायदा नाही. त्याचा काही रिस्पॉस नाही. स्वामीजी आले त्यांनी तिला बघीतलं. मला म्हणाले “डॉक्टर काय करुयात?” मी “काही फ़ायदा होणार नाही प्रयत्न करुन”. स्वामीजी त्याला म्हणाले “आता थांबुया, तिला फ़ार त्रास देण्यात अर्थ नाही, कायss”. “तुम्ही म्हणालं तसं” तो जमिनीवर नजर खिळवुन बोलला. “डॉक्टर, व्हेंटीलेटर चालु राहु दे, नविन काय औषधं देऊ नका. जेंव्हा आपोआप होईल तेंव्हा होऊ दे”. पुढ़ं 2 तासातच तिची लढाई संपली आणी तो माझ्या गळ्यात पडुन ढसाढसा रडला.

असलं निरपेक्ष प्रेम मी या आधी कधी बघीतलं नव्हतं.

                                                   -डॉ. सारंग कोकाटे